АЛЛОМАЛАР

Юртимизнинг тарихий тараққиёти асрлар давомида миллий урф-одат ва анъаналарни ўзида мужассам этиб келаётган ислом дини, унинг аҳкомлари, шариат, фиқҳ масалалари каби яна бир қанча ижтимоий жараёнлар билан узвий боғлиқдир. Мақолада ислом оламида Абу Юсуф номи билан машҳур бўлган Ёқуб Абу Юсуф Ибн Иброҳим Куфий ижтимоий-фалсафий қарашларининг юртимиз халқлари ҳаётига кўрсатган …

Мовароуннаҳр каломи ҳар қанча Абу Мансур Мотуридий (ваф. 333/944 й.) билан танилган бўлсада, аслида минтақадаги Ҳанафийлик илм ҳавзасини ифодалайди. Мотуридий мумтоз бир вакил бўлса ҳам, бу анъана бир олимнинг индивидуал ҳаракатлари билан ишлаб чиқилган таълимот эмас, аксинча, баъзиларининг ҳатто исми ҳам номаълум бўлган кўплаб олимларнинг саъй-ҳаракатлари билан ривожланган эди [1: …

Абдулқодир Жилоний ҳаёти ва фаолияти тўғрисида хорижий мутахассис олимлар томонидан умуман тасаввуф таълимотлари, тариқатлар тарихи уларнинг ривожланиш географияси ва моҳияти хусусида қатор тадқиқотлар эълон қилинган. Хусусан, Муҳаммад Доро Шукуҳ, Усмон Турар[1] каби олимлар томонидан олиб борилган монографик тадқиқотлар тасаввуф таълимотининг ирфоний, диний-фалсафий моҳиятига қаратилган бўлиб, маълум даражада мавзу доирасидаги қодирия …

Жаҳон тарихи ғоялар тарихидир. Унда турли хил ғоялар кураши, бирлашуви, ажралиши, янгиланиши жараёнларини кузатиш мумкин. Ҳозирга қадар яшаб, жамият ривожланишига ҳисса қўшаётган ғоялар умуминсоний даражага кўтарилганлигининг сабаби ҳам уларнинг кўпчиликнинг эҳтиёжларидан келиб чиққанлигидадир. Ўзбекистонда миллий истиқлол мафкурасининг асосий ғояларидан бўлган юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги, ижтимоий ҳамкорлик, миллатлараро тотувлик, динлараро бағрикенглик, …

Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ал-Мустамлий ал-Бухорий (ваф. 434/1043) қаламига мансуб «Шарҳ ат-Таъарруф ли-мазҳаб ат-тасаввуф» («Тасаввуф йўли билан танишув» асарига шарҳ») асари тасаввуф, калом ҳамда бошқа исломий ва ижтимоий фанларга (жумладан, тафсир, ҳадис, фиқҳ, фалсафа, психология в.б.га) оид муҳим манба ҳисоблансада, шу кунга қадар, асосан, тасаввуфшунослик нуқтаи назаридан …

Ўрта асрлар мусулмон Шарқидаги илмий муҳитини ўрганишда тарихий-биографик адабиётлар муҳим манба ҳисобланади. Ислом тарихшунослиги тараққиётида ушбу жанрдаги асарлар эрта пайдо бўла бошлаган. Сақланиб қолган асарларнинг асосий қисми ҳижрий III асрнинг ўрталарига тўғри келади. Ундан аввал асосан соф исломий илмларининг ўзига эътибор қаратилган ва олимларнинг биографияси чуқур ўрганилмаган. Кейинчалик биографик жанрда …

Имом Али ибн Аҳмад Розий Жассос ҳанафийлик мазҳабида машҳур усул фақиҳларидан бири бўлишига қарамай, тарихий манбаларда аллома ҳақида кам маълумот учрайди. Бунинг сабабини олимлар турлича талқин қиладилар. Жумладан, Лакнавий ўзининг “ал-Фаваид ал-баҳийя” асарида айтганидек, баъзи олимлар уни муқаллид деб ҳисоблагани ҳам унинг тўғрисида кам маълумот берилишига сабаб бўлиши мумкин [6: …

Ўз даврининг етук олими, фақиҳи, мутакаллими, муҳаддиси, тарихчиси, тадқиқотчи-танқидчиси сифатида танилган Абдулҳай Лакнавий – Муҳаммад ибн Абдулҳай ибн Муҳаммад ибн Абдулҳалим ал-Лакнавий Абу ал-Ҳасанот. Манбаларда келтирилишича, Абдулҳай Лакнавийнинг келиб чиқиши Муҳаммад пайғамбарнинг (соллаллоҳу алайҳи васаллам) таниқли ансорларидан бўлган Абу Аййуб ал-Ансорийга бориб тақалади[1]. Абдулҳай фиқҳ соҳасида ҳанафийлик мазҳабига мансуб бўлган …

Тарихдан маълумки, Мовароуннаҳр диёридан етишиб чиққан аллома ва мутаффаккирлар билан бир қаторда ҳукмдорлар ҳамда маълум бир кучга эга бўлган сулолалар ҳам диний илмлар ривожини қўллаб-қувватлаган ва унинг ривожига салмоқли ҳисса қўшганлар. Хусусан, X-XII асрларда Қорахонийлар, Салжуқийлардан етишиб чиққан ҳукмдорлар, Саффорийлар, Оли Моза ва Маҳбубийлар каби йирик диний-сиёсий сулола вакиллари исломий …

Буюк Ватандошимиз Имом Абул Баракот Абдуллоҳ ибн Аҳмад ибн Маҳмуд Насафий Насаф шаҳрида милодий XIII – XIV асрларда яшаб ўтган Ислом оламидаги машҳур муфассирлардан бири саналади. Алломанинг ижоди сермаҳсул бўлса-да, ҳаёти ҳақидаги маълумотлар афсуски манбаларда кам учрайди. У кишининг етук олим бўлиб етишишида устозларининг хизмати катта бўлган. Ана шундай устозларидан …