АЛЛОМАЛАР

Мовароуннаҳр муҳаддисларининг энг дастлабкиларидан бири Имом Байкандий ҳисобланади. Унинг исми Муҳаммад ибн Салом ибн Фараж Бухорий, Абу Абдуллоҳ Байкандийдир. У ҳижрий 162, милодий 769 йили Бухоронинг Байканд (Пойканд) шаҳрида таваллуд топган. Байкандий умрининг дастлабки йилларида тижорат билан шуғулланган. Сўнг ҳадис илмини ўрганишга рағбат қилади. Илм талаби йўлида Ислом ўлкаларига сафар …

Ислом оламида катта нуфузга эга бўлган имом, фақиҳ, калом илмининг мотуридийлик ақидавий мазҳаби асосчиси Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Ҳанафий Мотуридий Самарқандий бўлиб, Самарқанднинг Мотурид қишлоғида таваллуд топган. Туғилган йиллари ҳақида тарихий манбаларда қатъий маълумот йўқ, лекин тақрибий ёки тахминий саналар берилган. Масалан, унинг аббосий халифалардан Мутаваккил (232/847-247/861 …

Кўҳна Бухоро ўзининг покиза заминида кўплаб буюк алломаларни етиштирган. Улар қолдирган асарлар неча асрларки, ислом оламида муҳим манба сифатида эътироф этиб келинади. Алломаларнинг сермаҳсул меҳнати сабаб бу шаҳар “Қуббатул Ислом” (“Ислом дини гумбази”) деган шарафга муносиб кўрилган. Бухоро мадрасаларининг етук вакилларидан бири, ҳанафий мазҳаби давомчиси Маҳмуд Бухорийдир. Унинг тўлиқ исми …

Юртимизнинг тарихий тараққиёти асрлар давомида миллий урф-одат ва анъаналарни ўзида мужассам этиб келаётган ислом дини, унинг аҳкомлари, шариат, фиқҳ масалалари каби яна бир қанча ижтимоий жараёнлар билан узвий боғлиқдир. Мақолада ислом оламида Абу Юсуф номи билан машҳур бўлган Ёқуб Абу Юсуф Ибн Иброҳим Куфий ижтимоий-фалсафий қарашларининг юртимиз халқлари ҳаётига кўрсатган …

Мовароуннаҳр каломи ҳар қанча Абу Мансур Мотуридий (ваф. 333/944 й.) билан танилган бўлсада, аслида минтақадаги Ҳанафийлик илм ҳавзасини ифодалайди. Мотуридий мумтоз бир вакил бўлса ҳам, бу анъана бир олимнинг индивидуал ҳаракатлари билан ишлаб чиқилган таълимот эмас, аксинча, баъзиларининг ҳатто исми ҳам номаълум бўлган кўплаб олимларнинг саъй-ҳаракатлари билан ривожланган эди [1: …

Абдулқодир Жилоний ҳаёти ва фаолияти тўғрисида хорижий мутахассис олимлар томонидан умуман тасаввуф таълимотлари, тариқатлар тарихи уларнинг ривожланиш географияси ва моҳияти хусусида қатор тадқиқотлар эълон қилинган. Хусусан, Муҳаммад Доро Шукуҳ, Усмон Турар[1] каби олимлар томонидан олиб борилган монографик тадқиқотлар тасаввуф таълимотининг ирфоний, диний-фалсафий моҳиятига қаратилган бўлиб, маълум даражада мавзу доирасидаги қодирия …

Жаҳон тарихи ғоялар тарихидир. Унда турли хил ғоялар кураши, бирлашуви, ажралиши, янгиланиши жараёнларини кузатиш мумкин. Ҳозирга қадар яшаб, жамият ривожланишига ҳисса қўшаётган ғоялар умуминсоний даражага кўтарилганлигининг сабаби ҳам уларнинг кўпчиликнинг эҳтиёжларидан келиб чиққанлигидадир. Ўзбекистонда миллий истиқлол мафкурасининг асосий ғояларидан бўлган юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги, ижтимоий ҳамкорлик, миллатлараро тотувлик, динлараро бағрикенглик, …

Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ал-Мустамлий ал-Бухорий (ваф. 434/1043) қаламига мансуб «Шарҳ ат-Таъарруф ли-мазҳаб ат-тасаввуф» («Тасаввуф йўли билан танишув» асарига шарҳ») асари тасаввуф, калом ҳамда бошқа исломий ва ижтимоий фанларга (жумладан, тафсир, ҳадис, фиқҳ, фалсафа, психология в.б.га) оид муҳим манба ҳисоблансада, шу кунга қадар, асосан, тасаввуфшунослик нуқтаи назаридан …

Ўрта асрлар мусулмон Шарқидаги илмий муҳитини ўрганишда тарихий-биографик адабиётлар муҳим манба ҳисобланади. Ислом тарихшунослиги тараққиётида ушбу жанрдаги асарлар эрта пайдо бўла бошлаган. Сақланиб қолган асарларнинг асосий қисми ҳижрий III асрнинг ўрталарига тўғри келади. Ундан аввал асосан соф исломий илмларининг ўзига эътибор қаратилган ва олимларнинг биографияси чуқур ўрганилмаган. Кейинчалик биографик жанрда …

Имом Али ибн Аҳмад Розий Жассос ҳанафийлик мазҳабида машҳур усул фақиҳларидан бири бўлишига қарамай, тарихий манбаларда аллома ҳақида кам маълумот учрайди. Бунинг сабабини олимлар турлича талқин қиладилар. Жумладан, Лакнавий ўзининг “ал-Фаваид ал-баҳийя” асарида айтганидек, баъзи олимлар уни муқаллид деб ҳисоблагани ҳам унинг тўғрисида кам маълумот берилишига сабаб бўлиши мумкин [6: …