ВАҚТ ЎҒРИЛАРИ

Вақт инсонга берилган энг катта неъматлардан биридир. Унинг бебаҳолиги ҳақида кўп гапирилади. Лекин уни фойдасиз нарсаларга сарфлаб зое қилиш иллати азалдан мавжуд. Инсоният бошқа неъматлар қатори вақтни ҳам исроф қилишга одатланиб қолган.

Ҳадисда келганидек, “Икки неъмат борки, кўп одамлар у иккисидан ғафлатда қолади. Улар – сиҳат-саломатлик ва бўш вақтдир” (Имом Бухорий ривояти).

Биз доимо “менинг вақтим йўқ”, “ишларимга улгура олмаяпман” ва “куним қандай ўтганини билмай қолдим” деган гапларни тез-тез ишлатамиз, эшитиб турамиз. Бу билан вақтни тўғри тақсимламаганимиз, ундан унумли фойдаланмаганимизни кўрсатамиз, холос. Гўёки вақтимиз камайиб қолган ёки ўғирланмоқда.

Ҳа, қайсидир маънода вақтимизни ўғирлашмоқда. Ўғрилар бизга тегишли бирор нарсани биздан яширинча олиб қўйса, вақт ўғрилари ошкора ҳаракат қилади. Бунга ўзимиз ҳам рози бўламиз. Булар бизни кундалик вазифаларни бажаришдан чалғитадиган, ишимизга тўсқинлик қиладиган нарсалардир.

Вақтимизнинг бир қанча ўғрилари бор. Аввало, биз кўп вақтни телефонга сарфлаймиз. Чунки бу “ҳамроҳимиз” ўзида жуда кўплаб имкониятларни мужассам қилган. Ҳозирги пайтда унинг асосий функцияси ижтимоий тармоқлар билан алоқадан иборат бўлиб қолди.

Инсоният ҳозир “ижтимоий тармоқлар дунёси”да яшамоқда. Бундан ҳар ким турли мақсадларда, хоҳлаганича фойдаланмоқда. Бу жараёнда соатлаб вақт ўтказмоқда. Тўғри, ИКТ воситаларидан ишда, ўқишда, (айниқса ҳозирги шароитда) ва бошқа керакли мақсадларда фойдаланилади. Лекин кўпчилик вақтини беҳуда, шунчаки сарфлаб юбормоқда. Бўш вақт топган заҳоти, ҳатто ярим тунда ҳам, тармоққа шўнғийди.

Шунингдек, каттаю кичикнинг яна бир овунчоғи телевизордир. Агар киши сериал мухлиси бўлса, уни кўриш учун алоҳида тайёргарлик кўради, бор эътиборини қаратади. У берадиган “маънавий озуқа”нинг фойда-зарари билан иши йўқ. Уни кўрса, вақтини ўтказса бўлди. Баъзида туннинг кўпроқ қисмини телевизор қаршисида ўтказиб юборади. Бу, албатта, эртанги иш куни, кайфияти ва саломатлигига таъсир ўтказади.

Агар киши футбол учрашувини томоша қилганда, ўйиндан олдинги ва кейинги таҳлилларга мурожаат қилмаса, атиги икки соатни беҳуда сарфлайди. Тафсилотларга бериладиган бўлса, бу йўқотиш чандон-чандон кўпаяди.

Бугунги динамик ҳаётда ҳамма ҳам “бугунги ишни эртага қўйма” ҳикматига амал қилавермайди. Ажабланарлиси шундаки, бугун қилиш мумкин бўлган ишларнинг аксарияти бошқа кунга қолдириляпти. Одамлар эртанги кунга ўз қўли билан муаммо олиб ўтаяпти.

Кундалик ҳаёт ва иш жараёнидаги муҳим ва иккиламчи нарсаларни ажаратиб олмаслик вақтни тўғри тақсимлашга халал беради. Зарур бўлмаган ва беҳуда нарсаларга уриниш муҳим ва тезкор қилиниши керак бўлган ишлардан чалғитади. Киши бир ишни бошлайдию, кейин нохосдан телефонни олиб, суҳбатни бошлайди ва нима қилаётганини унутиб қўяди.

Юқоридагиларга қўшимча қилиб, энг катта вақт ўғриси кишининг ўзи эканини таъкидлаш керак. Чунки уларга ўзи рухсат беради, вақтни сарф қиладиган ҳам ўзи. Ундан унумли, мақсадли фойдаланса ҳам, бефойда ва муҳим бўлмаган ишларга зое қилса ҳам жавобгар ўзи бўлади. Фойдаси ҳам, зарари ҳам ўзига. Вақтни тўғри тақсимлаш, ундан унумли фойдаланиш, хусусан, бўш вақтни мазмунли ўтказишни ташкил қилиш муваффақиятнинг дастлабки омили ва асосий шартларидан биридир.