Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi bukhari.uz
Президент Шавкат Мирзиёев раислигида жорий йилнинг 19 март куни ўтказилган видеоселектор йиғилишида ёшлар ўртасида китобхонликни тарғиб қилиш масаласига алоҳида эътибор қаратилди.
Хусусан, буюк мутафаккирларимизнинг бадиий, адабий, тарихий, диний ва илмий меросини ўрганиш, уларнинг жаҳон тамаддуни тараққиётига қўшган беқиёс ҳиссасини тарғиб этиш ёшлар дунёқараши ўсиши, илм-фанга қизиқиши ошишида муҳим аҳамият касб этади. Инновацион тараққиёт йўлини танлаган давлатимизда амалга оширилаётган изчил ислоҳотлар даврида ҳали ўрганилмаган, узоқ вақтлар давомида аҳоли қўлида сақланган қўлёзмаларни тадқиқ этиш алоҳида аҳамиятга эга.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 24 майдаги қарорига асосан Инновацион ривожланиш вазирлиги аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатларни Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан харид қилиб, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондига тақдим этмоқда.
– Жамғарма томонидан 2018 йилда 117 турдаги 158,1 миллион сўмлик ноёб ҳужжатлар Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондига ўтказилди, – деди Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси ижро этувчи директори Бунёд Охунов. – 2019 йилнинг ўтган даврида 161 турдаги жами 417,6 миллион сўмлик ноёб қўлёзма ва тарихий манбалар харид қилинди ҳамда Фондга тақдим этилди.
Харид қилинган манбалар – тарих, адабиёт, табобат, ислом қонуншунослиги, ақида, тафсир ва бошқа турли мавзуларга тегишли бўлган китоблар, шунингдек, хонларнинг буйруқлари, қозиларнинг юридик ҳужжатлари асл нусхаларидир.
Маълумки, ҳар қандай қадимий қўлёзма ва унинг қадимги даврда кўчирилган нусхаларининг ҳар бири ноёб хусусиятга эга ҳисобланади. Тадқиқотчилар, магистр талабаларнинг диссертациялари мавзуси сифатида илмий муомалага киритилади. Лекин оригинал тарихий ҳужжатлар моддий қийматидан ташқари ҳуқуқ, тарих ва исломшунослик соҳалари соҳаларида муҳим тадқиқот манбаси ҳисобланади. Президент қарори ижроси жараёнида 120 дан ортиқ асл тарихий ҳужжатлар институтга қабул қилинди ва “Тарихий ҳужжатлар” коллекциясини бойишига хизмат қилди.
Институт фондига қабул қилинган ноёб манбалар сарасига кирувчи Алишер Навоийнинг “Навоий девони”, Абдураҳмон Жомийнинг “Нафахот ал-унус”, Саъдий Шерозийнинг “Шавқи гулистон”, Муҳаммад бин Юсуф Самарқандийнинг “Салоти Масъудий”, Бедилнинг “Куллиёти Бедил”, Ёқуб Чархийнинг XVI асрга оид “Тафсири Мавлоно Яъқуб Чархий”, Муҳаммад Ғаззолийнинг “Кимёи Саодат”, Аҳмад Яссавийнинг “Ҳикмат” каби қўлёзма асарлари адабиёт, тарих, қонуншунослик, исломшунослик соҳаларидаги тадқиқотлар учун муҳим манбалар бўлиб хизмат қилади.
– Одатда асл ҳужжатларнинг бир девонхонага ва қозига тегишли бўлган тўплам коллекцияси камдан кам учрайди, – деди Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фонди мудири Шарифжон Исламов. – Масалан, Бухоро қозиларидан бўлган Мулло Бадриддин ва Мулло Шарафиддин девонхоналарида расмийлаштирилган, 1320-1330 ҳижрий йилларга тегишли бўлган ҳужжатлар тўплами соҳа мутахассислари учун ноёб тадқиқот манбаси бўлиб хизмат қилади. Шу билан бирга, тарихий ҳужжатлар орасида Хива хонларидан Абул-Музаффар Саййид Муҳаммад Раҳим Баҳодирхонга тегишли 5 та оригинал тарихий ҳужжат ҳижрий 1250-1270 йилларга (XIX аср бошларига) оиддир.
Юқоридаги қарор қабул қилингунга қадар аҳоли қўлида сақланаётган манбаларни харид қилишнинг молиявий имконияти етарли эмас эди. Натижада, фуқароларда ноёб манбаларни сақлаш бўйича зарур малака ва имкониятнинг йўқлиги боис вақт ўтиши билан улар жисмонан йўқолиб борар эди. Эндиликда институт “Қўлёзмалар фонди”га қабул қилинган ноёб манбалар халқаро талабларга мувофиқ тарздаги ҳарорат, намлик ва ёруғлик меъёрлари таъминланган ҳолда сақланмоқда.
Манба: ЎзА
