Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi bukhari.uz
Alixonto‘ra Sog‘uniy “Temur tuzuklari” tarjimoni
Ikki satrli ushbu she’r hech qayerda chop etilmagan, yangi topilma, Alixonto‘ra Sog‘uniy o‘g‘illarining arxividan olindi.
Insoniyat tarixini o‘zgartira olgan, Sharqda Yangi Renessansni boshlab bergan buyuk davlat arbobi va islohotchi Temurdek daho bobomizni mustaqillikka qadar faqat qora bo‘yoqlarga bo‘yab, “qonxo‘r hukmdor” deb ruhimizga singdirib yuborishgandi.
Lekin ana shunday mustabid tuzum davrida ham xalqimiz ichida buyuk ajdodlarimiz haqida to‘g‘ri so‘z aytishga jur’at qila olgan millatparvar insonlar bo‘lgan. Buyuk ulamo – Alixonto‘ra Sog‘uniy ana shunday shaxslardan biri.
Uy qamog‘ida saqlangan, sobiq KGBning 24 soat tazyiqi ostida yashagan paytlarida ham Alixonto‘ra Sog‘uniy haq so‘zni baralla ayta olganlar. Xususan, 1958 yili “Temur tuzuklari”ning saqlanib qolgan qolgan forscha variantini o‘zbek tiliga mukammal tarjima qilganlar.
KGBning doimiy nazoratida bo‘lsada, 1960 yilda Buyuk Temur haqida she’r yozib, uni avlodlarga qoldirib ketganlar.
“Temur tuzuklari” tarjimonidan” deb shartli sarlavha qo‘yilgan mazkur she’r “Temurdek jahonda kishi o‘tmadi, Aningdek o‘g‘ilni ona tug‘madi” satrlari bilan boshlanadi. Sho‘rolarning barcha tarixchilari, jumladan, o‘zbek olimlari ham, Temurning buyuk bunyodkorlik ishlari, adolatli shaxs bo‘lganligi haqida birorta ijobiy so‘z aytmay, uni “vahshiy va qonxo‘r podsho bo‘lgan” deb, jar solib turgan pallada Temurning aslida “jahonda tengi yo‘q kishi, bunday o‘g‘ilni ona tug‘magan” (ya’ni “onalar bunday o‘g‘ilni boshqa tug‘magan”, ma’nosida) ekanligini ayta olish jasorat edi!
Alixonto‘ra Sog‘uniyning mazkur she’rlarini kenja o‘g‘illari Qutlug‘xonto‘ra Sog‘uniy saqlab qo‘ygan ekanlar. Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti bosh ilmiy xodimi, iqtisod fanlari doktori, professor Odil Olimjonovning astoydil ko‘magida ushbu she’rni e’lon qilishga Qutlug‘xonto‘ra Sog‘uniyning roziligi olindi.
She’r hozirgacha matbuotda e’lon qilinmagan ekan.
Buyuk Temur bobomizning tavallud topgan kunlarida bu she’r boshqa bir buyuk ajdodimiz – Alixonto‘ra Sog‘uniydan xalqimizga munosib sovg‘a bo‘ladi, degan umiddamiz.
“Temur tuzuklari” tarjimonidan
