ALLOMALAR

Oʻrta asrlarda Movarounnahrda tugʻilib, jahon ilm-fani, madaniyati, bashar sivilizatsiyasi rivojiga katta hissa qoʻshgan allomalar minglab noyob durdona asarlar yaratgan. Ularni mutolaa qilgan kishi, albatta, ilm-fan va madaniyat beshigi boʻlgan bu zaminda ijod qilgan olimlar naqadar buyuk zotlar boʻlganini qalban his etadi. XV asr oxiri-XVI asr boshlarida Sharq madaniyati, adabiyoti va …

XV asrning oxiri va XVI asr oʻzbek mumtoz adabiyotining yirik vakili – buyuk shoir, tarixchi, geograf, davlat arbobi, isteʼdodli sarkarda, boburiylar sulolasi asoschisi, temuriy shahzoda Zahiriddin Muhammad Bobur 1483 yil 14 fevral kuni Andijonda Fargʻona viloyati hokimi Umarshayx oilasida dunyoga keldi. Umarshayx Movarounnahr hokimi Abusaid Mirzoning oʻgʻli boʻlib, 1455 yilda …

Ulugʻ alloma, tasavvuf olimi va islom shoiri Faxriddin Iroqiy (1213-1289) Alisher Navoiyning maʼnaviy ustozlaridan biri sanaladi. Chunki Navoiy bu ulugʻ zotning “Lamaʼot” asarini katta ishtiyoq bilan mutolaa qilgan. Binobarin, Navoiyning iltimosi bilan Jomiy tomonidan yozilgan “Ashiʼat ul-lamaʼot” asari ham aynan Faxriddin Iroqiyning “Lamaʼot” nomli risolasiga maxsus sharhdir: “…“Ashiʼa” durkim, barqining taloloyidin xira koʻzlarga …

Qashqadaryo vohasi qadimdan yirik olimlar, mutafakkirlar, maʼrifatparvarlarni kamolga yetkazgan goʻshadir. Manbalarda ilm-fanning turli sohalarida faoliyat olib borib, katta yutuqlarga erishgan 300ga yaqin Nasafiy nisbasi ega olimlar zikr etiladi. Shuningdek, vohaning yana bir qadimiy manzillaridan biri “Pazda” (arab manbalarida “بَزْدَة” – Bazda, forsiy va turkiy manbalarda “پَزْدَة” “Pazda” shaklida kelgan( shaharchasi boʻlib, …

Alloh subhanahu va taolo birinchi hijriy asrda Movarounnahr diyorini Oʻzining oxirgi va mukammal dini Islom nuri bilan munavvar qildi. Bu diyor ahlining koʻpchiligi Islomni ochiq qalb bilan qabul qildi. Ularning Islomi goʻzal boʻldi. Zotan Alloh taoloning Oʻzi bu diyor odamlarini ularga bergan ajoyib tabiat va qobiliyatlarga mos va ularning rivojiga …

Basralik arab tarixchisi Xalifa ibn Xayyot milodiy 777-855 (hijriy 160-240) yillarda yashab ijod qilgan. Uning toʻliq ismi manbalarda Abu Amr Xalifa ibn Xayyot ibn Abu Xubayr al-Axboriy ash-Shayboniy al-Usfuriy al-Basriy deb keltiriladi. U haqida “Tabaqot” kitoblaridan Ibn Xallukonning “Vafayotul ayon” kitobida, Ibn Ammod Hanbaliyning “Shazarotuz zahab” asarida, Zarkaliyning “Al-aʼlom” asarida, …

Samarqand azal-azaldan ilm-maʼrifat oʻchogʻi sanalib, “Samarqandiy”  taxallusi ostida ijod etgan minglab olimlar, shoir va adiblarni oʻz bagʻrida tarbiyalagan muqaddas zamin hisoblanadi. Movarounnahr diyoriga islom dini kirib kelgach, bu oʻlkadan yetuk allomalar avlodi yetishib chiqib, ilm-maʼrifatda butun dunyoga peshqadam boʻldi va Ona zamin shaʼnini koʻklarga koʻtardi. Ularni nomma-nom sanab nihoyasiga yetib boʻlmaydi. Shunday …

Buyuk mujtahid imom, koʻzga koʻringan hadis ilmi ustasi, huquqshunos, tarixshunos olim, sufiy, faylasuf  hamda X asrda Islomning eng yirik mujtahid imomlaridan va islohotchilaridan biri, deyarli barcha islom ilmiga oid asarlar muallifi alloma, hofizlarning eng oxirgisi Jaloliddin Suyutiy hijriy 849 yilning Rajab oyi dushanba kuni shomdan keyin[1] (m.1445 yil) Asyut, Qohirada tavallud …

Jaloliddin Rumiy tasavvuf ilmining yirik piri komillaridan boʻlishi bilan birga Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlari ijtimoiy-falsafiy tafakkurining yirik bilimdoni boʻlgan mutafakkir hamda islom dini va shariat ahkomlari mazmun-mohiyatini chuqur anglab yetgan zabardast ilohiyot ulamosi hamdir. Shuning uchun Rumiy tasavvufiy taʼlimotining, shu jumladan, inson maʼnaviy kamoloti haqidagi qarashlarini yoritishda ularning falsafiy …

Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatini oʻrta asr sharoitida dunyo madaniyatining oldingi qatoriga olib chiqqan buyuk mutafakkirlardan biri Abu Ali ibn Sino boʻlib, u Yevropada Avitsenna nomi bilan mashhurdir. Ibn Sino (asl ismi Husayn, otasining ismi Abdulloh) Buxoroning Afshona qishlogʻida hijriy 370 (980) yilning safar oyida, amaldor oilasida tugʻildi. 986 yilda ibn …