АЛЛОМАЛАР

Ислом маданияти ва тамаддуни тарихида унинг ривожига салмоқли ҳисса қўшган кўплаб алломалар ўтган бўлиб, уларнинг энг улуғларидан бири буюк имом мақомига эришган аллома Абдуллоҳ ибн Муборак ал-Марвазийдир. Бу мўътабар зот ғоят кенг мушоҳадали илм соҳиби бўлиш билан бирга, ҳаётбахш амалий фаолияти билан ҳам шуҳрат қозонган. У кишининг ҳаёт йўллари барча …

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: “У Ўзи хоҳлаган кишиларга ҳикмат (пайғамбарлик ёки Қуръон илми) беради. Кимга (мазкур) ҳикмат берилган бўлса, демак, унга кўп яхшилик берилибди. Бундан фақат оқил кишиларгина эслатма олурлар”[1]. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо “Ушбу оятдаги ҳикматдан мурод, ҳалол ва ҳаром илмини билишликдир”, деганлар.

Бурҳониддин Маҳмуд Ал-Бухорий маънавий мероси ҳақида кўплаб манбаларда хабар берилсада, унинг ҳаёти ва ўрта асрларда фиқҳ илмининг ривожига салмоқли хисса қўшган Оли Моза номи билан машҳур бўлган оиласи ҳақида кам ўрганилган. Бурҳониддин Маҳмуд Ал-Бухорий 551/1156-йил Марғилон шаҳрида туғилган. Лекин ўзининг илмий фаолиятини Бухоро ва Самарқанд шаҳарларида яшаб давом эттирган.

Юртимиз мустақилликка эришгач, дунёга машҳур бўлган кўплаб буюк алломаларимиз тарихи ва уларнинг илмий-маънавий меросларини ўрганишимизга катта имкониятлар пайдо бўлди. Барча алломаларимиз тарихини ўрганиш қаторида Абу-л-Муин Насафийнинг шахси ва илмий меросига ҳам алоҳида қизиқишлар пайдо бўлди. Абу-л-Муин Насафийнинг тўлиқ исми Абу-л-Муин Маймун ибн Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Муътамид ибн Муҳаммад ибн …

Абу Али ибн Сино юртимиз ва халқимиз номига буюк шараф келтирган энг улуғ бобокалонларимиздан биридир. У милодий 980 йили Бухоро вилоятининг ҳозирги Пешку туманига қарашли Афшона қишлоғида амалдор оиласида туғилди. Асл исми – Ҳусайн. Отаси – Абдуллоҳ Афғонистоннинг Балх – (ҳозирги Мазори Шариф шаҳрига яқин ерда) шаҳридан, онаси – Ситора …

Тарихга назар ташлар эканмиз, диёримизда етишиб чиққан олимлар ўзларининг қимматбаҳо асарлари ва тенги йўқ китоблари билан илмнинг деярли ҳар бир соҳаси ривожига ўзларининг беқиёс ҳиссаларини қўшганлар десак, муболаға бўлмайди. Айниқса, тафсир, ҳадис, ақоид, усулул фиқҳ ва фиқҳ соҳалари ривожиланишида хизмат қилган етук ислом алломаларининг бой илмий-маънавий мероси бугун ҳам ўз …

 Ироқда ташкил топган Ҳанафий мазҳаби Мовароуннаҳрга икки йўл орқали кириб келган. Биринчи йўл бевосита, Ироқда яшаган мазҳаб асосчиларидан уларнинг Балхда яшаган шогирдлари орқали, хусусан, Абу Бакр ал-Жузжоний орқали Самарқандга кириб келган. Иккинчи йўл эса бевосита, мазҳаб асосчиларидан тўғридан-тўғри Мовароуннаҳр диёрига, яъни Абу Ҳафс ал-Кабир Бухорий орқали Бухорога олиб келинади.

Маълумки, мустақиллигимиз шарофати билан ўтмишда ўтган алломаларимизнинг маданий мероси, уларнинг ижодини ўрганиш бахтига муяссар бўлдик. Бугунги кунда ўзлигимизни англаш учун ота-боболаримиз маънавий ўгитларини, уларнинг илмий меросини ўрганиш зарурати кучаймоқда. Бу эҳтиёжни қондириш эса тарихни ўрганиш ва чуқур англаш билан бўлиши табиий.

Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифларида: “Аллоҳ таоло бир кишига яхшиликни ирода қилса, уни динда фақиҳ қилиб қўяди”[1] деб, айтадилар. Бинобарин, Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: “У Ўзи хоҳлаган кишиларга ҳикмат (пайғамбарлик ёки Қуръон илми) беради. Кимга (мазкур) ҳикмат берилган бўлса, демак, унга кўп яхшилик берилибди. Бундан …

Мусулмон шарқида исломий илмларнинг юксак ривожланиш даври бўлмиш VIII-IX асрлар Ислом оламида илму фан, айниқса, фиқҳ ва калом илмининг ривожи учун олтин давр ҳисобланади. VIII асрда Ҳаммод ибн Сулаймон (р.а.)нинг мумтоз шогирди ҳанафий мазҳабининг асосчиси Абу Ҳанифа (р.а.)дан Ироқ йўналиши бўйича фиқҳ илмини ўрганган буюк фақиҳ ва мужтаҳид – Яъқуб …