АЛЛОМАЛАР

Абу Ҳасан Сағоний “Саҳиҳул Бухорий” нусхасини кўчирган пайти доим таҳоратли, рўзадор ҳолда бўлган. У ҳар бир ҳадисни киритганидан кейин икки ракат шукр намозини адо қилиб, Аллоҳдан диний ва дунёвий ишлари учун паноҳ сўраган. Кейин Қуръони каримдан ўн оят тиловат қилиб, Пайғамбар алайҳиссаломга ўн марта ёки ундан кўп саловат айтган. Шундан …

Дарҳақиқат, Имом Бухорий ҳадис, фиқҳ ва ақида илмида уламолар, устоз ҳамда шогирдлари ўртасида ўзига хос ўринга эга бўлган. Яъқуб ибн Иброҳим Даврақий ва Наим ибн Ҳаммодларнинг айтишича, Муҳаммад ибн Исмоил “бу умматнинг тенги йўқ фақиҳидир”. Имом Бухорий қачон Басрага келса, Муҳаммад ибн Башшор: “бугун шаҳримизга фақиҳларнинг саййиди келди” деб қарши …

Абу Ҳасан Сағонийнинг ҳадис илмига оид “Машариқул анвор”, “Таъзизу байтил Ҳаририй”, “Китабул масобиҳуд дажи”, “Шамсул муниро”, “Шарҳул Бухорий”, “Дуррус саҳоба фи маърифати ва фаятис фаятис саҳобати”, “Китабуз зуъафа”, “Китубул фароиз”, “Шарҳу абятул муфассал”, “Такмилатул азизи”, “Китабут тасриф”, “Манасикул ҳаж” [11: 155-156] каби асарлари мавжуд. Мазкур асарлар Туркия, Сурия, Франция, Британия, …

Ислом оламида мовароуннаҳрлик муҳаддис олимларнинг ўрни жуда беқиёсдир. Уларнинг ҳаёти ва илмий мерослари ҳақидаги қимматли маълумотлар ўрта аср араб тилидаги манбаларда келтирилган. Улар ал-Хатиб ал-Бағдодий [8], Нажмиддин Умар ан-Насафий [15], Абу Саъд ас-Самъоний [9], Шамсиддин аз-Заҳабий [18], Ҳожи Халифа [16] асарларини зикр этиш лозим. Абу Ҳасан Сaғонийнинг илмий мероси кўпгина …

Ислом оламида “Ҳадис илмида амирул мўминин” деган шарафли номга сазовор бўлган Имом Бухорий ҳаёти ва илмий-маънавий меросини ўрганар эканмиз, унинг асарлари нафақат ҳадис илмини, балки тарих, фиқҳ, тафсир, одоб‑ахлоқ ва ақоид каби илмларни ҳам қамраб олганига гувоҳ бўламиз. Шу билан бирга мунозарали савол ҳам туғилади: “Имом Бухорий қайси фиқҳий мазҳабдан?” …

Кубровия силсиласи Алоуддин Муҳаммадга ота-боболари орқали[1] етиб келган. Унга кўра, отаси Саййид Мир Жалолиддин Муҳаммад, унинг устози ва отаси Саййид Мир Олим, унинг устози халифа Ашур Муҳаммад, унинг устози Саййид Амир Закариё хожа Вожкатий орқали аждоди Саййид Амир Али Ҳамадоний, унинг устозлари Шайх Нуриддин Али Тусий ва Шарафиддин Маздақоний, уларнинг …

Кўпгина манбалар ва тарих китобларида Имом Бухорийнинг ақл-заковати ва қувваи-ҳофизасини синаш мақсадида қилинган имтиҳон (синов) хусусида аниқ маълумотлар зикр қилинган. Дарҳақиқат, бундай жиддий бир имтиҳон Бағдодда Дорул-хилофат (Халифалик уйи)да Бағдод уламолари томонидан уюштирилган. Бағдодлик олим Абу Бакр Калузоний (ваф. 863 й.): “Муҳаммад ибн Исмоил Бухорийга ўхшаш ҳеч бир олимни кўрмадим. Бирор илмга …

Манбаларда келтирилишича, Имом Бухорий ўз ижодий фаолияти даврида йигирмадан зиёд асар ёзган. Уларнинг энг машҳурлари қуйидагилардан иборат: “Ал-Жомиъус саҳиҳ” (“Ишончли тўплам”), “Ал-Адабул муфрад” (“Адаб дурдоналари”), “Китобул фавоид” (“Фойдалар китоби”), “Рафъул йадайни фис салот” (“Намоз вақтида икки қўлни кўтариш”), “Ас-Сунан фил фиқҳ” (“Фиқҳ ҳақидаги суннатлар”), “Ал-Асмо вал куно” (“Исмлар ва кунялар”), …

Имом Бухорий ғоят беғубор, ҳалол-покиза, диёнатли инсон бўлиб, ғийбату ноҳақликлардан йироқ киши эди. У доимо: “Ғийбат қилиш ҳаром эканини билганимдан бошлаб ҳеч қачон бирор киши ҳақида ғийбат гапирмаганман”, деб таъкидлаган. Имом Бухорий яшаган даврда Холид ибн Аҳмад Зуҳлий Бухоронинг амири эди. Узоқ йиллик хорижий сафарлардан қайтиб, она юрти Бухорода ўрнашгач, …

Манбаларда Имом Бухорий ўз ватанида ва хорижий юртларда мингдан ортиқ устозлардан ҳадис ривоят қилгани кўрсатилган. Унинг дастлабки устозлари ҳақида гапирадиган бўлсак, биринчи навбатда, ўша даврда Бухорода кўзга кўринган муҳаддислардан Муҳаммад ибн Салом Пойкандий (777-839), Муҳаммад ибн Юсуф Пойкандий (738-825), Абдуллоҳ ибн Муҳаммад Маснадий (ваф. 843 й.), Абдулҳамид Кеший (ваф. 863 …