МАҚОЛАЛАР

Агар ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихига назар ташласак, жамият идеосферасидаги ўзгаришларнинг инсоният тараққиётига таъсирини аждодларимиз қолдирган илмий меросларида кўришимиз мумкин. Буюк алломалар, тарихий шахслар, сиёсий арбоблар ўзларининг ҳаёт сабоқлари, тарих тажрибалари ва ўз олдларига қўйган мақсадларини эътиборга олиб жамият идеосферасидаги ўзгаришлар орқали жамият, миллат тараққиётига ижобий ёки салбий таъсир кўрсатишга ҳаракат қилганларининг …

Ўрта асрнинг буюк олими, файласуфи ва мутафаккири Абдураҳмон ибн Муҳаммад ибн Халдуннинг илмий қарашлари ҳамда мероси ҳозирда ҳам  ўз аҳамиятини йўқотмаган. Ибн Халдун 1332 йилда Шимолий Африканинг Тунис шаҳрида туғилиб, ўз даврининг олимларидан Қуръон, ҳадис, ҳуқуқ, тилшунослик каби фанларни ўзлаштирган. Мутафаккир тарих, тасаввуф, мантиққа доир асарлар ва шеърлар ёзган. Аллома …

Ислом ҳуқуқида никоҳнинг қўшимча шарти сифатида «кафоат» кўрсатилади. Кафоат – луғатда «тенг бўлиш», «баробар бўлиш» маъносида келади. Ислом ҳуқуқида эса никоҳланаётган томонларнинг, тўғрироғи эрнинг аёлга тенг ёки мос бўлишига айтилади. Никоҳда тенглик қуйидаги олти нарсада намоён бўлади: насл­-насаб, дин, озодлик, бойлик, ҳунар ва диндорлик. Фикримизча, бу шартлар нисбийдир. Шунингдек, у …

Ислом дини тарқалган ўлкаларда, бошқа илмлар қатори, тафсир марказлари ёки мактаблари ҳам ривожланган. Жумладан, Макка, Мадина, Ироқ, Шом тафсир мактаблари бу соҳада катта шуҳрат қозонган. Мовароуннаҳрда ҳам ўрта асрларда тафсир марказлари шаклланган. Уларнинг қаторида Самарқанд, Бухоро, Хоразм, Тошкент, Насаф, Термиз, Марғилон, Қўқон каби шаҳарларида пайдо бўлган Қуръоншунослик мактабларини зикр этиш …

Жамият қатламлари орасида ҳам маънавий, ҳам моддий жиҳатдан кўпроқ эътибор бериш зарур ҳисобланган қисми алоҳида аҳамиятга эга ҳисобланади. Бундай ёрдамга муҳтож инсонларга кўмак бериш илмий тилда “ижтимоий ҳимоя” деб аталади. Ижтимоий ҳимоя тушунчаси миллий ва диний қадриятларимиз, хусусан ислом ҳуқуқида ҳам ўзига хос ўринга эга. Шуни айтиб ўтиш жоизки, Ислом …

Ислом динида Қуръони каримдан кейин турувчи иккинчи ишончли манба бу — ҳадиси шарифлар ҳисобланади. Ҳадислар ҳижрий учинчи асрда алоҳида илм сифатида шаклланди ҳамда айнан ушбу асрда ҳадис соҳасига оид ишончли китоблар ёзилди. Мана шундай ишончли китобларни жамлаган тўпламлардан бири «ал-Кутуб ас-ситта» эди. VIII/XIV аср бошларида, «Сунани Ибн Можжа»ни ўз ичига …

 Қуръони карим оятлари таркибидаги калималарнинг жойлашув тартибида муфассир уламолар аҳамият бериб ўрганган, илмий асосларга таянган кўплаб жиҳатлар бор. Ана шундай жиҳатлардан бири турли оятлар матнида вазифадош гап бўлаклари – уюшиқ бўлаклар ҳамда изоҳловчи ва изоҳланмишнинг истеъмолида тартиблар алмашинуви кузатилади. Одатда тилшунослар ушбу ҳолатни барча тиллардаги каби урғу қаратиш эътиборидан амалга …

Ўрта асрларда араблар томонидан Яқин Шарқ, Шимолий ва Шарқий Африка, Марказий Осиё ҳудудлари қўлга киритилиб, ўзлари билан бу ерларга ислом динини олиб кирди. Ислом динини бундай катта ҳудудда тарқатишнинг бирдан бир самарали йўли бу исломни ўргатиш тизимини шакллантириш бўлган. Шу сабабли диний таълим муассасалари шакллана бошлади. Бу вазифани илк даврлардан …

Дунё илмий-фалсафий  мeроси тараққиётида қомусий алломаларнинг маърифий, фалсафий, табиий-илмий таълимотлари, хусусан, дунёни билиш,  табиат, олам ва одам, инсон ижтимоий моҳиятига оид қарашлари доирасида фундаментал тадқиқотлар олиб борилмоқда[1]. Жумладан, дунё тамаддунига салмоқли ҳисса қўшган мутафаккирлар илмий меросидаги оламнинг яралиши, яратувчи ва инсон, коинот, табиат, ижтимоий ҳаёт ҳақидаги таълимотнинг илмий жиҳатларини тадқиқ …

Нақшбандга оид маълумотларда: “Ҳазрат Хожанинг “Ҳаётнома” манзумаси ва “Далил ул ошиқийн” унвонила тасаввуфга доир бир китоби бордир”[1] деб ёзилган. Шунингдек: “Баҳоуддин Нақшбанднинг “Аврод”идан (таъкид бизники Г.Н.) ва халифаси Порсо тарафидан ёзилган “Рисолаи қудсия” ва бошқа таржимаи ҳол билан боғлиқ манбалардан ташқари ҳеч қандай асарлари учрамаяпти”[2] деган маълумот мавжуд. Тадқиқотларимиз давомида …